İstanbul’dan Bizans’a

On dokuzuncu ve yirminci yüzyılın başında, İstanbul’da jeopolitik, diplomatik, akademik, sanatsal ve yerel çıkarların kesişmesi, zengin ve ortak bir miras olarak Bizans geçmişine dair bilinci artırmıştı. Pera Müzesi ve İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün, Brigitte Pitarakis’in küratörlüğünde hazırladıkları İstanbul’dan Bizans’a: Yeniden Keşfin Yolları, 1800–1955 sergisi, Osmanlı başkentinin, bir bilim dalı olarak gelişmeye başlayan Bizans araştırmalarının şekillenmesindeki merkezi rolünü irdeledi.

İstanbul’un canlı ve çok kültürlü ortamında, Bizans’a odaklanan yeni kurulmuş kültürel ve akademik kurumlarda yan yana gelen farklı geçmiş, köken ve ülkelerden kişilerin oluşturduğu entelektüel çevrelerde ortak bir tutku ortaya çıkmıştı. Şehri modernleştirme çabalarının harekete geçirdiği görsel dönüşümle birlikte Konstantinopolis’e dair, basitleştirilmiş oryantalist bakışın hayali tablo manzarası algısını kırmaya yönelik adımlar atılmış, yeni ortaya çıkan veya yeniden değerlendirilen arkeolojik buluntular akılcı bir yaklaşımla ele alınmıştı. İstanbul’un Bizans geçmişini belgelemeye çalışanlar şehrin kültürel mirasının korunmasında yol gösterici olmakla kalmamış, bilimsel araştırma yöntemleri de geliştirmişti.

İstanbul’dan Bizans’a sergisinin merkezinde yer alan, Bizans’a bilimsel bir yaklaşım getiren ve bu güne kadar yeterince çalışılmamış bu gelişmeler İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin Bizans koleksiyonları başta olmak üzere, etkileyici bir arşiv seçkisiyle belgeleniyordu. İstanbul Arkeoloji Müzeleri, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Ömer Koç, Suna ve İnan Kıraç Vakfı, Alman Arkeoloji Enstitüsü İstanbul, Galeri Nev İstanbul, Serap Kayhan, Dr. Safder Tarim, Büke Uras koleksiyonlarından ve Birmingham East Mediterranean Archive, Paris EPHE, Fonds Gabriel Millet, Collège de France, Fonds Thomas Whittemore, Bibliothèque nationale de France arşivlerinden derlenen kitap, baskı, harita, fotoğraf, belge, resim ve de A. Tayfun Öner’in hazırladığı animasyonla, Bizans’ın modern keşfinin ilk evreleri ve bu mirasın bir akademik araştırma, koruma ve geniş ilgi alanına dönüşümü bu kapsamda ilk kez sunuluyordu.